Borsada açığa satış terimi pek çok kişi için kulağa oldukça yabancı gelecektir. Oysa yıllardır borsa ve piyasalar ile içli dışlı olan kişilerin gündelik olarak sıklıkla karşılaştığı kelimeler arasındadır. Borsada açığa satış nedir, açığa satış nasıl yapılır sorularına cevap verebilmek için elbette öncelikle borsanın işleyiş şekline yakından göz atmakta fayda var. Borsanın hisse senetlerinin alım ve satımının yapıldığı bir piyasa olduğu hemen hemen herkes tarafından bilinmektedir. Borsa, sermaye piyasasında oluşturulan üretken tüm değerlerin halka açık olarak satın alındığı ya da satıldığı bir pazardır. Borsa dışında sermaye piyasalarında vadeli işlemler, alınıp satılabilen menkul kıymetler, döviz alış satış işlemleri ve yatırım fonları gibi farklı yatırım araçları ile de işlem yapılabilmektedir.
Borsa kavramının ilk olarak 1409 senesinde Belçika'da kullanılmaya başlandığını söylenebilir. Ancak şu an dünya piyasalarının kalbi, Wall Street olarak bilinen NYC (New York City) Menkul Kıymetler Borsası olarak bilinmektedir. Ülkemizde ise borsa ilk olarak 1985 yılında İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) adı ile hayata geçmiş, sonrasında değişen ismiyle Borsa İstanbul olarak halen pay senedi alım satım işlemlerinin yapılmasını sağlamaktadır. Yatırımcılar için kâr etme amacı ile sıklıkla takip edilen piyasa hareketleri ve yatırım araçları, yatırım ile ilgilenen kişiler dışında da gündelik hayatta popüler kültürden filmlere kadar birçok farklı alanda karışımıza çıkıyor. Borsada açığa satış kavramı da bu piyasa işlemlerinin en popüler olanlarından biridir diyebiliriz. Basitçe ifade etmek gerekirse, borsada açığa satış, elde olmayan sermayenin araçlarının satışına dair emir vermek anlamına gelmektedir.
Borsada Açığa Satış Ne Demektir?
Borsa, temelde hisse senetleri gibi farklı menkul değerlerin alıp satılabildiği bir pazar yeri ve bu pazar yerinde farklı işlem türleri uygulanabiliyor. Borsa diyince aklımıza ilk olarak bir şirketin pay senedini satın alarak o şirkete ortak olmak ve şirketin piyasa değerindeki artış ile birlikte elimizdeki pay senedinin de değerinin artması sonucu kazanç elde etmek geliyor. Ancak her zaman hisse senetlerinin artış trendinde olmasını bekleyemeyiz. Özellikle ayı piyasası yaşanan dönemlerde yani borsanın düşüş trendinde olduğu dönemlerde bir hisse senedi alarak kâr elde etmek zorlaşmaktadır. Bu durumda elimizdeki pay senetlerini satarak düşüşlerden etkilenmemek mümkün. Peki bir hisse senedinin değeri düşerken kazanç elde etmek mümkün mü? Bu sorunun cevabı aradığımızda karşımıza açığa satış kavramı çıkıyor. Piyasada açığa satış işlemi de özellikle ileri düzey yatırımcılar tarafından sıklıkla kullanılmaktadır. Açığa satış işlemi emrinin doğru zamanda verilebilmesi için, üzerinde işlem yapılan menkul kıymetin gelecekteki fiyat değişimi hakkında doğru öngörülere sahip olmak çok kritiktir. Açığa satış, kazanç potansiyeli yüksek olan bir emir türü olsa da yanlış beklentiler ile işlem yapıldığında oldukça yüksek kayıplara da neden olabilir.
Borsada açığa satış için, düşüş trendinde olan bir piyasada kâr elde etmeyi sağlayacak bir yöntem demek yanlış olmaz. Yatırıcımlar bir hissenin düşüşe geçeceğine inanıyorsa bu yönteme başvurabilir ve böylece elinde olmayan bir hisseyi, belirli bir vadede yerine koymak şartı ile satabilir. Vade sonrası ise yatırımcı, satmış olduğu hisseleri sattığı kişiye teslim etmek zorundadır. İlk bakışta karışık gibi görülse de, aslında borsa piyasasında açığa satış işlemi alışverişin tersi olarak düşünülebilir. Yani yatırımcılar hisselerini önce satmakta sonra da almaktadırlar. Bu şekilde satım ve alım fiyatları düşünüldüğünde aradaki değer onlar için kâr anlamına gelir.
Borsada Açığa Satış İşlemi Nasıl Yapılır?
Borsada açığa satış işlemi, elde olmayan, sahip olunmayan bir hisse senedinin satılması demektir. Bu hisse senetleri yüksek fiyattan satılmakta ve daha sonra düşük fiyattan alınarak hisse senedi sahibine teslim edilmektedir. Böylece yatırımcı aradaki farktan kâr sağlamış olur. Bu işlemin uygulanmasında, açığa satış olarak yapılmaya uygun görülen menkul kıymetler bir bakıma borç olarak alınmaktadır. Değer veya araçların satışı için emir verilmektedir. Yatırımcı menkul kıymeti yüksek değerden satıp düşük fiyattan alacaktır. Menkul kıymet işlem sonrası yerine konurken kendisi aradaki değer farkından kâr elde etmektedir.
Örneğin; bir yatırımcı X firmasına ait hisse senedinin emir anında 100 TL olan fiyatının Y sürede 90 TL’ye düşeceği beklentisinde ise elinde o hisse senedi olmadan da açığa satış işlemi sayesinde o hisse senedini 100 TL fiyattan satabilir. Y süresi sonunda yani vade dolduğunda bu daha önce sattığı bu hisse senetlerini yerine koymak durumundadır. Eğer yatırımcının öngörüsü gerçekleşir ve gerçekten hisse senedi fiyatı Y süresi sonunda 90 TL’ye düşerse, yatırımcı 90 TL’den bu hisse senedini almış olur. Böylece basit ticaret mantığı ile düşünürsek 90 TL’ye aldığı bir malı, 100 TL’ye satmış olur ve 10 TL kazanç elde eder.
Açığa satış işlemleri ülkemizde genellikle Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) üzerinde yapılmaktadır. Sen de ON Mobil uygulamasını indirdikten sonra VİOP işlemlerini ON Yatırımlar – Hisse/VİOP İşlemleri adımı üzerinden, tekrar şifre girişi yapmaya gerek kalmadan Burgan Trade uygulamasına geçiş yaparak kolayca gerçekleştirebilirsin. Henüz VİOP hesabın yoksa hemen ON Mobil'e giriş yap. Yatırımlar – Hisse/VİOP İşlemleri üzerinden ON İnternet Şubesi’ndeki ilgili adıma tekrar şifre girişi yapmadan geçiş yaparak hesabını kolayca aç.
Açığa Satış İşleminin Riskleri ve Dezavantajları
Açığa satış işleminde yatırımcılar, belirli bir vadede ödemek şartıyla ödünç aldığı bir menkul kıymeti kullanarak işlem yapar. Dolayısıyla vade sonunda ilgili menkul kıymetin değeri ne olursa olsun ödünç alınan miktarın yerine konulması gerekir. Açığa satış işleminin bir hisse senedinin fiyatının düşeceği beklentisi ile yapıldığından bahsetmiştik. Eğer yatırımcının öngörüsü gerçekleşmez ve hisse senedinin fiyatı artarsa bu kez de yatırımcı daha yüksek fiyattan hisse senedini alarak yerine koymak zorunda kalabilir. Böyle bir senaryoda yatırımcı, vade başı ile sonundaki fiyat değişimi kadar zarar etmiş olacaktır.
* Sadece bilgi amaçlıdır, banka açısından bir bağlayıcılığı yoktur.
